Tag: deflacija

Zašto se u EU pribojavaju slabog inflatornog rasta?

Posted on by Ana Nives Radovic

Tokom posljednjih nekoliko mjeseci u zemljama članicama Evropske unije sve intenzivnije se razmatraju moguća rješenja za problem deflacije.

deflacijaKoliko je zastrašenost ovom pojavom u kojoj, umjesto da dobija, sve gubi na vrijednosti uticala na Evropljane govori i to da su stavovi o deflaciji toliko oprečni da protivnike doslovno svrstavaju u grupe koje vjeruju, odnosno ne vjeruju da deflacija u EU zaista postoji.

Prema ocjeni predsjednika Evropske centralne banke Marija Dragija eurozona ipak nije zašla u deflaciju. Ovaj podatak bio je povod za uvjeravanja brojnih evropskih lidera da je pred evropskom ekonomijom faza oporavka.

Ipak, veliki broj ekonomista saglasan je da ekonomska politika članica eurozone treba da bude kontraciklična, kako bi se lakše prilagodila nižoj stopi rasta.

Jedan od mehanizama kojim bi se upravljalo monetarnom politikom u eurozoni je istovremeno i onaj koji se koristi za kontrolu inflacije.

Međutim, ovim se često potcjenjuje rizik od deflacije koji se nerijetko javlja nakon recesije.

Cijene robe široke potrošnje

Od svog osnivanja Evropska centralna banka projektuje ciljanu inflaciju robe široke potrošnje kroz harmonizovani indeks potrošačkih cijena, u cilju obezbjeđivanja njenog postojanja, ali tako da stopa bude stabilizovana na oko dva odsto.

Evropski zavod za statistiku Eurostat objavio je da je u februaru ove godine stopa inflacije u eurozoni iznosila 0,8 odsto, odnosno da je ona bila manja od jedan odsto već pet mjeseci zaredom.

Za jedan dio Evropljana ovakvi podaci predstavljaju razlog za duboku zabrinutost, iako su mišljenja oko štetnosti deflacije u eurozoni podijeljena.

Prije svega, ovdje je neophodno razgraničiti da, uzevši u obzir ciljanu stopu ECB, stopa inflacije je samo znatno niža od projektovane, bez izgleda za povećanje u skorijem periodu, računajući na stanje tokom prethodnih nekoliko mjeseci.

Međutim, ovo ne znači da je, samo zato što inflacija nije na nivou od zadovoljavajućih dva odsto, zaista došlo do deflacije. Kao ključni problem uočava se niska stopa uz koju se teško ostvaruje ciljani rast bruto domaćeg proizvoda zemalja članica eurozone.

Ipak, ovakvo stanje ne destabilizuje ekonomiju zemlje i na neki način zapravo drži situaciju pod kontrolom, računajući na nedovoljno jaku kupovnu moć građana ovih zemalja.

Kada bi proizvodi uključeni u indeks potrošačkih cijena poskupljivali, a zarade Evropljana ostajale na postojećem nivou, situacija bi bila znatno alarmantnija u odnosu na sadašnju.

Ipak, kod niske stope inflacije zabrinjava vrijeme njenog trajanja.

Period od pet uzastopnih mjeseci sa inflacijom nižom od željene onemogućava pravljenje konkretnih planova u sferi javnih finansija do faze u kojoj se mogu očekivati čak i budžetski deficiti.

Bezizlaznost iz postojećeg stanja

Problem u niskoj stopi inflacije je u njenoj bezizlaznosti – vlade zemalja eurozone će prije ili kasnije potražiti načine da nadoknade gubitke, zbog čega bi smanjivanje zarada za građane moglo predstavljati isti problem kao i visoka stopa inflacije.

Za ono što zarade moći će kupovati manje, a to je ono što niko ne želi, ali što se javlja kao posljedica mjera koje sprovode vlade nakon recesije.

Činjenica je da su strukturne reforme u većini evropskih zemalja direktno prouzrokovale recesione i deflatorne pritiske.

Tokom ovakvih aktivnosti one su pribjegavale istraživanju cjenovne konkurentnosti zbog nemogućnosti devalviranja – smanjivanju zarada zaposlenih u cilju izbjegavanja ili smanjenja budžetskog deficita, preduzimanju mjera za povećanjem investicionih aktivnosti i sličnim aktivnostima koje su dovele do kratkoročnih koristi i dugoročnih posljedica po budžete tih zemalja.

Deflatorni rizik

Danas se niska stopa inflacije javila rezultat ovakvih radnji. Da bi se razumjela veličina deflatornog rizika, potrebno je situaciju mjeriti još jednim sredstvom – deflatorom brutom domaćeg proizvoda.

On ne predstavlja ništa drugo do praćenja svih cijena koje uslovlajvaju BDP, a to su kada se cijenama robe široke potrošnje dodaju javna potrošnja, investicije, izvoz i uvoz.

Drugim riječima, ovim se u realnom vremenu mogu pratiti promjene u strukturi BDP-a.

Značaj ovakvog mjerenja promjena u ekonomiji jeste što se, za razliku od klasičnog mjerenja stope inflacije mogu uočiti i promjene cijena izvan onoga što spada pod potrošnju, čime se dobija realna slika stanja.

Interesantan je primjer Japana koji je u deflaciju ušao 1999. godine, odnosno, tada je inflacija potrošačkih cijena preuzela negativan trend.

Tek sada u toj zemlji došlo je do zajedničkog zaključka protivnika i zagovornika deflacije da je bilo neophodno u samom startu boriti se protiv ovakve pojave.

Posljedica antikriznih mjera

Razlika u odnosu na eurozonu je što je, međutim, BDP deflator u Japanu poslao zabrinjavajuće signale još u ranim devedesetim godinama prošlog vijeka, prije nego što se stanje počelo odražavati na same potrošačke cijene, zahvaljujući čemu je ipak omogućeno da ekonomija te zemlje ostane stabilna.

U eurozoni to nije slučaj, jer se negativni signali očitavaju na nečemu što je posljedica, a ne uzrok, a sve ovo se nikako ne može dogoditi iznenada.

Drugim riječima, na primjeru nemogućnosti dostaizanja očekivane stope inflacije potvrđuje se sva pogrešnost i pogubnost antikriznih mjera koje su u eurozoni sprovođene od 2009. godine.

Nepovoljna situacija u perifernim zemljama postojala je još od sredine 2008. godine, a sredstva preduzeta za borbu protiv recesije samo su usložnjavala probleme.

Iako se smatra da je Grčka najteže podnijela udare krize, ključni problemi ove vrste javili su se u Portugalu i Španiji.

Već tada BDP deflator u ovim dvijema zemljama počeo je da se kreće ka nultoj stopi, da bi kroz četiri godine skliznuo na taj nivo.

Sadašnje stanje u ovim zemljama ukazuje na potpunu neodrživost, nalažući istovremeno nova zaduživanja.

Sve dalje od ciljanog

Na nivou eurozone BDP deflator je, međutim, rastao u prosjeku za 1,3 odsto na godišnjem nivou, što je i dalje manje od ciljanih 1,9 odsto i sve dok se ne nađe na toj stopi ne postoje nikakvi izgledi za trajni oporavak eurozone, niti mogućnosti za povećanjem stope inflacije.

Ovdje, dakle, nije problem u deflaciji, već u svim njenim uzrocima, iako se evropski zvaničnici trude da ovako postave stvari.

Deflacija se ne može smatrati povodom za nova zaduživanja ako je uslovljena stanjem postojeće prezaduženosti, niti razlogom za smanjenjem zarada ako je ta mjera prethodno rezultirala padom kupovne moći.

Ipak, jedino za što u ovakvim uslovima evropski zvaničnici nastoje je da se izbore jeste da se situacija za njihovog mandata ne pogorša do nivoa u kojem će im ponestati mjera, čak i onih najmanje popularnih, čija neutemeljenost je odavno potvrđena.

Zastrašivanje nepostojećim

Posted on by Ana Nives Radovic

Posmatrajući evropsku ekonomiju, naročito od vremena izbijanja globalne krize do danas, bilo da je riječ o centralnim institucijama, ili onim u pojedinačnim zemljama, bez obzira na nivo razvijenosti, finansijske subjekte prate dva načina prikazivanja problema.

perperzona deflacijaPrvi je u situacijama kada evropske vladajuće elite, da bi zadržale poziciju žele ubrati nove političke poene ili kada, u strahu od snižavanja kreditnog rejtinga, prikazuju stanje koje ne odgovra stvarnosti. Problemi se potiskuju u drugi plan, traže se svi načini da se vještački održava lažna dobra slika ekonomije, makar to zahtijevalo i kršenje najvažnijih evropskih ili državnih propisa, čije je prikrivanje prirodna pojava u društvu koje pokušava da obmane javnost i ne suoči je sa sopstvenom nemaštinom.

Drugi je kada se stanje prikazuje kao izrazito kritično, ističući da nadležne institucije, a ovakvu praksu najčešće ima Evropska centralna banka, čine sve kako bi spriječile pogubni scenario koji, u stvari, u takvim uslovima ne prijeti da se dogodi. Trend koji je prisutan tokom posljednja dva mjeseca, a pojačan u vremenu planiranja evropskih budžeta za 2014. godinu jeste zastrašivanje javnosti deflacijom, zbog čega se vodeći evropski mediji posebno fokusiraju na problem nedovoljnog rasta.

Međutim, zastrašivanje koje ECB plasira medijskim kanalima u većini slučajeva djeluje kao da bi se zemlje članice po prvi put mogle suočiti sa deflacijom od koje će ih evropska ekonomska politika sigurno odbraniti – negdje na granici između teatralnog i neuvjerljivog. Parafrazirana prva rečenica koja otvara Komunistički manifest Marksa i Engelsa „Jedan bauk kruži Evropom – bauk komunizma“ u današnjem vremenu završavala bi se sa „bauk deflacije“. Naslovi koji su proteklih sedmica obilježili naslovnice, naročito njemačke i francuske štampe sdržali su poruku da je pad inflacije prijetnja i da treba biti oprezan pred deflatornom zamkom.

U posljednjem izvještaju Organizacije za ekonomsku kooperaciju i razvoj – OECD, objavljenom prošlog mjeseca, inflacija u periodu od 12 mjeseci iznosila je 1,5 odsto u septembru, da bi u oktobru bila smanjena na 1,3 odsto. Dakle, samo je smanjena dinamika rasta ukupnih potrošačkih cijena, ali one nijesu niže. Razlog zbog kojeg je u oktobru u odnosu na septembar došlo do smanjenja stope inflacije na nivou OECD zemalja je prije svega u cijeni energenata.

Energenti su jedina kategorija proizvoda koji su pojeftinili na ovim tržištima, što je bilo uslovljeno padom cijena nafte na globalnom nivou i solidnim zalihama, kao i boljoj eksploataciji energije iz alternativnih izvora u odnosu na isti prošlogodišnji period. Cijena hrane je nastavila rast, ali su zbog pojeftinjenja energenata troškovi proizvodnje bili niži, što je zaustavilo njen rast sa 1,9 na 1,6 odsto. Slično je bilo i sa ostalim proizvodima kod kojih prerada i transport zahtijevaju trošenje struje ili goriva, a čiji rast cijena je sa 1,7 sveden na 1,5 odsto.

Nakon objavljivanja ovog izvještaja evropska javnost bombardovana je televizijskim prilozima i novinskim člancima u kojima se širi panika i iz kojih je nemoguće zaključiti da je za njih ovo u stvari dobra vijest. U vremenu kada čelnici zemalja eurozone zagovaraju štednju, kada se smanjuju zarade i kada kupovna moć građana slabi, niže cijene, naročito u kraćem vremenskom periodu su dobra vijest, uprkos tome što se želi nametnuti shvatanje da je prazan frižider bolji od onog punog hrane kupljene po niskim cijenama.

Osim građanima – potrošačima, zaustavljanje rasta stope inflacije pogoduje i privredi, posebno onih zemalja u kojima postoje ograničenja u vođenju monetarne politike, kao što je slučaj sa članicama eurozone, jer niže cijene tržišta čine globalno konkurentnijim. Povećanje inflacije u ovom slučaju ni za građane, ni za privredu ne bi predstavljalo olakšavajuću okolnost – povećanje zarada ili rast prihoda odvijali bi se u neznatnoj mjeri u odnosu na ukupan rast troškova, što bi stvorilo dodatno nepovoljan ambijent.

Međutim, fokus sa opasnosti od inflatornog haosa uporno se skreće na priču o mogućem povećanju nezaposlenosti i drugim pratećim pojavama deflacije koja se, zapravo, ne javlja u pravoj mjeri. Jasno je da postoje razlozi zbog kojih od deflacije strahuju banke i drugi finansijski igrači, kao i postojeće vladajuće elite u EU, ali za njene građane ona ne može biti suštinski problem sve dok ne bude dugoročno prisutna, za šta izgledi u ovako dinamičnom ekonomskom ambijentu gotovo da i ne postoje.

Deflacija je prisutna u zemljama na jugu Evrope, ali kao posljedica pada tražnje zbog slabljenja ukupne kupovne moći i ograničene javne potrošnje, uslovljene ogromnim deficitom i prezaduženošću. Da su te zemlje imale svoju valutu to bi dovelo do gubitka njene vrijednosti, međutim, uz korišćenje eura javio se ovakav rezultat, koji, dakle, po prirodi stvari nikako ne može biti uzrok lošeg stanja, već posljedica. Danas iste strukture koje su uvjeravale Evropu u prednosti jedinstvene valute govore o prednostima inflacije. Ostaje da pitamo šta je sljedeće.