Nakon što se svijet suočio sa nastojanjima, za sada ipak nedovoljnog dijela škotskih građana da obnove nezavisnost od Velike Britanije, premijer Katalonije Artur Mas potpisao je dekret o raspisivanju referenduma za 9. novembar. 

Težnja ka nezavisnoj Kataloniji jedan je od najprepoznatljivijih indipendentističkih pokreta u današnjoj Evropi, koji je naročito došao do izražaja u godinama ekonomske krize, kada je Španija bila jedna od četiri evropske zemlje koje su utonule u najdublju recesiju i koja se od nje najsporije oporavljala.

Katalonska prijestonica Barselona u vrhu je liste kako najposjećenijih evropskih gradova, odmah iza Pariza i Londona, tako i po nivou stranih investicija, što je uslovilo da prema bruto domaćem proizvodu gradova bude četvrta u Evropskoj uniji i 35. u svijetu.

Bogata turistička ponuda Barselone, ulaganja tehnoloških kompanija koje su ovaj grad prepoznale kao jedan od najpogodnijih u Evropi za razvoj IT projekata, drugi u svijetu, kako po vrijednosti, tako i po prihodima istoimeni fudbalski klub, uz snažan energetski sektor i sveobuhvatnu prehrambenu industriju samo su dio oslonca jakoj ekonomiji Katalonije koja siromašnim djelovima Španije godišnje pomogne sa 16 milijardi eura.

Ovakav način raspodjele prihoda uslovio je da u avgustu ove godine katalonske vlasti zatraže od Madrida pravedniju raspodjelu dohotka, budući da zbog izdataka namijenjenih drugima, izostaju ulaganja u obnovu i osavremenjivanje rada katalonskih škola, bolnica i infrastrukture.

Relativno visoke poreske stope, naročito u sektoru nekretnina i kod korporativnih taksa uslovljene su odlukama centralnih španiskih vlasti, zbog čega poslovanje u Kataloniji ostaje isplativo samo za međunarodne korporacije, a vrlo rijetko za ulaganja onih koji traže biznis zonu iz koje će svoje poslovanje granati ka ostatku Evrope.

Nepostojanje samostalnosti u vođenju fiskalne politike ključni je razlog nezadovoljstva radom i odnosom španskih vlasti. Katalonija, u kojoj živi nešto više od sedam i po miliona stanovnika, Španiji, sa ukupnom populacijom od 47,4 miliona obezbijedi oko četvrtinu BDP-a i više od četvrtine ukupnog izvoza.

Iako je odluka o preraspodjeli novca dijelom uslovljena ranijim greškama u procjeni španske vlade, ni zvanični Madrid nema potpuno odriješene ruke u donošenju odluka o izmjenama poreskih stopa ili javne potrošnje, budući da je svaki njegov potez pod budnim okom Brisela.

Zvaničnici Evropske unije, a naročito Evropske centralne banke, već godinama unazad pokušavaju da pronađu rješenje za problem španskog deficita, čineći da se cjelokupna politika evropskih institucija prema nekim pitanjima promijeni, kao što je bio slučaj sa dopuštanjem da se španskim bankama kao kolateral ponude različite hartije od vrijednosti, a koja je predstavljala rizik po ukupnu finansijsku sliku eurozone.

Potez je bio namijenjen jednostavnijem kreditiranju španske privrede, međutim, u mnogo većoj mjeri destabilizovao je osjetljivu oblast vezanu za pomoć evropskim bankama, nego što je doprinio španskom oporavku, jer je iznos loših kredita bio isuviše velik da bi se ovakvom odlukom za kratko vrijeme moglo ublažiti stanje.

Evropska ideja o spašavanju banaka je nakon manje od godinu dana u potpunosti potvrdila sve one sumnje da će zemljama članicama nanijeti mnogo više štete nego koristi, a najpogubnije je djelovala na one oblasti koje nijesu bile na najvećem udaru krize, već kojima je promjena pristupa ovoj oblasti predstavljala dodatno čekanje da se kod onih siromašnijih stanje konačno popravi.

Kao i u škotsko-britanskom slučaju, ekonomski pokazatelji govore da je za Kataloniju isplativije da se otcijepi, a za Španiju da do toga ne dođe. Budući da podrška otcjepljenju jeste apsolutna kada je riječ o broju opština, ali ne i prema anketama građana čiji rezultati pokazuju da je broj pristalica nezavisnosti tek u blagoj prednosti, značajno izražena identitetska komponenta jedan je od ključnih katalonskih aduta.

Na primjeru Škotske vidjelo se da je poreskom autonomijom moguće trgovati i da je centralne vlasti uvijek mogu ponuditi ukoliko procijene da im otcjepljenje donosi veću štetu, zbog čega je, čak i potpuno fiskalno nezavisna Katalonija u sastavu Španije ono što ne samo Madrid, već i Brisel žele da sačuvaju.

Pobjeda, 29. IX 2014.