Referendum o nezavisnosti Škotske, na kojem se većina njenih građana izjasnila da želi da ostane u sastavu Velike Britanije, kao i neizvjesnost koja se odnosila na rezultat sve do narednog jutra u kojem je saopšten, na različite načine propraćeni su širom Evrope, ali i svijeta.

Ishod referenduma za većinu zvaničnika zapadnih zemalja bio je povod da, kako su i rekli, odahnu, najviše zbog toga jer bi svaka dezintegracija Evropske unije označila početak njenog vidljivog kraha. Škotska bi bila prvi u istoriji dio teritorije EU nad kojim bi se jednom istaknuta zastava sa dvanaest zvjezdica prestala vioriti.

Iako su prognoze dalje evropske budućnosti Škotske bile oprečne, naročito među zagovornicima i protivnicima ideje o nezavisnosti, uz neprestano pozivanje na članove 48 i 49 Ugovora o EU, 28-člana nadnacionalna zajednica ostala je u punom sastavu, najviše na sreću novog rukovodstva koje će od 1. novembra predsjedavati njenim institucijama, čiji uticaj sve više blijedi.

Tržišta su ovoga puta odreagovala potpuno suprotno od onoga što se, otkako su stvorene tenzije između Londona i Brisela moglo vidjeti. Umjesto da, shodno pozitivnim i negativnim trendovima na jednoj ili drugoj strani, dolazi do rasta funte i pada eura i obrnuto, skok su zabilježile obje valute.

Euro je učvrstio poziciju na valutnom tržištu nakon što je utvrđeno da će granice EU, barem neko vrijeme, ostati postojane. U osvrtima na želje građana Škotske preovladavalo je vjerovanje da im je članstvo u EU bitnije od zajednice sa Londonom, prije svega zbog tržišta na kojem se, bilo kao 41 godinu postojeća ili iznova primljena članica mogu bolje pozicionirati nego na britanskom.

Tačnost ove tvrdnje mogla bi biti demantovana nacionalnim zanosom onih birača kojima je, nakon 307 godina u Ujedinjenom Kraljevstvu san o svakoj vrsti slobode bio vrijedniji od svih onih podataka o izvozu, budžetu ili trgovini.

Presjek ovakvih želja bacio je svijetlo na strahove jedne, naizgled jako hrabre nacije – od nepoznatog, neizvjesnog, od izopštenosti kakva se samo na ostrvu može imati. Unija sa Londonom ili Briselom za sada se čini manje rizičnom od brojnih reformskih koraka koje osamostaljena država treba da sprovede.

Vijest o ostanku Škotske u UK dodatno je osnažila kurs funte čija je vrijednost rasla tokom referendumskog dana, upravo zahvaljujući očekivanju velikog broja ulagača da neće doći do otcjepljenja, što je uslovilo rast tražnje.

Situaciji vezanoj i za euro i za funtu pogodovala je činjenica da se glasanje održalo tokom radnog dana, kada tržišta nijesu mirovala, niti se moralo čekati njihovo otvaranje da bi nesigurnosti bile tek tada uklonjene.

Kada je riječ o akcijama kompanija, pored britanskih na posebnom dobitku bile su španske, upravo zahvaljujući signalu iz Škotske koji nije pogodovao građanima Katalonije koji takođe zagovaraju otcjepljenje.

Na britanskoj i španskoj berzi došlo je do povećanja obima trgovine do najvišeg nivoa od marta ove godine. Ekonomski rizik Velike Britanije smanjen je zahvaljujući otklanjanju neizvjesnosti koja odvraća čak i one na rizik najspremnije investitore.

Slično je i sa Španijom, koja je tek u prethodnom kvartalu počela da pokazuje prve vidljivije signale oporavka. No, iako postojeća politička situacija obezbjeđuje stabilnost Britaniji i Španiji, prolongiranje ovakvog statusa ide na štetu i Škotskoj i Kataloniji koje u budžete zajednica po osnovu poreza prinesu za oko tri do pet odsto više sredstava nego što im se dodijeli kroz plan javne potrošnje.

Stoga, ovdje nije riječ samo o kursevima dviju valuta, koji bi se već sredinom ove sedmice mogli vratiti na nivo s početka mjeseca, već o jačanju cjeline na osnovu dijela ekonomija kojima je obećan veći stepen finansijske samostalnosti.

Britanski premijer Dejvid Kameron još tokom kampanje najavio je da će Škotskoj omogućiti veći stepen samostalnosti u upravljanju poreskim prihodima.

Međutim, u ovakvom sistemu decentralizacija bi u mnogo većoj mjeri omogućila povećanje stope rasta na nivou cijele Britanije, a time i dalje dugoročno jačanje valute, jer već sama po sebi označava reformu u kojoj mehanizmi kontrole imaju jasniji uvid u budžetsku i poresku sliku.

Pobjeda, 22. septembar 2014.