Nedavno su se mađarski i rumunski premijer obratili zvaničnicima EU sa ciljem da se ubrza pridruživanje njihovih zemalja eurozoni. Posijle više godina zanemarivanja u korist strukturnih reformi podsticanja domaće potrošnje, ove zemlje, kao i Poljska i Češka su posebno teško pogođene krizom. Njihovi deficiti su ogromni, ekonomski rast je zaustavljen i njihove valute su u velikoj nevolji. Ipak, brzo usvajanje eura u Poljskoj, Mađarskoj i Rumuniji nije predloženo kao adekvatno rješenje. Naravno, Slovenija i Slovačka su obje prihvatile euro, ali tek poslije mnogo godina ni malo jednostavnog restrukturiranja svoje ekonomije i njihovih fiskalnih sistema.
Druga grupa zemalja – prije svega Bugarska, Estonija, Litvanija i Letonija – su vezale sopstvene valute uz euro prije nekih godinu dana. Dakle, prema pisanju The Economist-a, oni su sada u boljoj poziciji da se pridruže monetarnoj uniji, kada je opšta ekonomska klima popravlja. Četiri zemlje koje u odnosu na ostale EU članice na neki način zaostaju po ovom pitanju su držale svoj plivajući kurs, neke su odložile makroekonomske reforme i imaju prednost u odnosu na korišćenje, u proteklih 20 godina, konkurentne devalvacije kao instrument svoje makroekonomske politike. I baš ti plivajući kursevi, koji su, nakon što je svijet, pa samim tim u velikoj mjeri i EU pogođena ekonomskom krizom postao veoma nepostojan, u kombinaciji sa lošim performansom fiskalnog sistema su veliki razlozi za zabrinutost u evropskim prijestonicama, a najviše u Beču, Rimu i Štokholmu.
Upravo se bankarski sistemi ovih zemalja iz tog razloga bore da u svoju korist kontrolišu, a jednim dijelom i prisvoje najbolji dio aktive čeških, poljskih, rumunskih i mađarskih banaka. Nažalost, najveći dio kredita, prije svega stambenih, odobren od strane tih banaka je bio u švajcarskim francima ili drugim valutama, a ne u eurima. Ako veći dio ovih kredita postane neisplativ kao rezultat krize, po principu domino-efekta može da se odrazi na ugrožavanje bankarskog sistema u Austriji, Italiji i Švedskoj. Da bi se spriječile takve pojave, Evropska investiciona banka zajedno sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj pomaže pomaže EU države Srednje i Istočne Evrope sa 25 milijardi paketa pomoći što smatraju mnogo boljim rješenjem nego što bi predstavljalo ubrzanjo usvajanje eura. Uzmemo li to u obzir, kao i činjenicu da je Crna Gora prihvatila euro kao sopstvenu valutu bez ikakvog ugovora, već slijedivši razvoj događaja vezan za prethodno prihvaćenu njemačku marku, kao i činjenicu da je ušla u novu fazu pregovora o vezanih za članstvo u Evropskoj uniji, otvara se pitanje kakav se razvoj događaja očekuje na sceni naših javnih finansija.
Ako privrede država koje i pored toga što su već nekoliko godina članice EU i dalje nisu euro-fit, da li je zaista ikada postojalo vjerovanje da je Crna Gora, sa ovakvom svojom privredom (ne govoreći o budžetskim prilivima, nego o većinskoj zasnovanosti na uslugama) to ikada mogla biti? Da ne govorimo o tome da između Evropske monetarne unije i Crne Gore ne postoji pisani dokument kojim joj je odobreno korištenje ove valute. Hoćemo li, jednoga dana, paralelno sa ulaskom u EU moći očekivati najveću moguću finansijsku krizu koja je ovu zemlju ikada zahvatila ili ćemo se glat provući i zaobići sve one teškoće koje su se dešavale drugima? Izgleda da se naš slučaj može predvidjeti analiziranjem dvostruke prakse – jedne, koja pokazuje da je pristup eurozoni u stvari veliko žrtvovanje nacionalnog finansijskog sistema jer u cilju harmonizacije trpi radikalne promjene i druge, koja pokazuje da mi kroz sve procese prolazimo neuporedivo lakše i jednostavnije od svih onih sa kojima dijelimo sličnu sudbinu.
I ovaj put ostaje nada da nam se kako su, vjerujem, navikli, „progleda kroz prste”, a da li će se to dogoditi, pošto praksa ništa jasno ne pokazuje – pokazaće vrijeme. Jedan od mogućih scenarija bi u tom slučaju magao biti i takav da ulazak zemlje u finansijske poteškoće bude praćen paralelnom smjenom, odnosno restrukturiranjem vlasti koja će, bude li svjesna ovakvih okolnosti bez pružanja većeg otpora neke od svojih pozicija prepustiti novim strukturama i time njima ostaviti sav teret obračunavanja sa ovom problematikom, a javnosti utisak da su promjene te vrste pogubne za našu ekonomiju i da, po koji već put, neko ko je krenuo da odlazi mora ponovo da se vrati da nas spasi.
Perperzona 